Buitenschoolse kunsteducatie

In de buitenschoolse kunsteducatie zijn talrijke personen en instellingen actief. Denk aan jongerencentra, buurt- en clubhuizen, volksuniversiteiten, docenten die privéles geven, amateurkunstverenigingen en kunstenaarsorganisaties met educatieve activiteiten. Er zijn ook organisaties die vakantiecursussen aanbieden en er is een enorm aanbod van brede scholen en buitenschoolse opvang (BSO).

Centra voor de kunsten

Er zijn zo’n 150 gemeentelijk gesubsidieerde en erkende centra voor de kunsten: muziekscholen, creativiteitscentra en gecombineerde instellingen, gespecialiseerd in kunsteducatie en gericht op een breed publiek. Je kunt deze centra onderscheiden in drie soorten organisaties: 

  • Kunsteducatie-instellingen die werken voor het basis- en voortgezet onderwijs.
  • Creativiteitscentra en muziekscholen die kunstlessen aanbieden buiten het reguliere onderwijs om (buitenschoolse educatie).
  • Instellingen die beide functies combineren, zoals het Koorenhuis in Den Haag, SKVR in Rotterdam en UCK in Utrecht.

Zo’n instelling biedt kwalitatief hoogwaardige, specialistische cursussen aan, in diverse disciplines, verzorgd door gekwalificeerde kunstvakdocenten. Vaak is er een basisaanbod ter introductie op de verschillende kunstdisciplines, toegankelijk voor een breed publiek. Er zijn zorgvuldig geplande leerroutes en een groot aanbod van korte cursussen en workshops.

Werken bij een centrum voor de kunsten
Bij een centrum voor de kunsten kun je werken als docent (voor vrijetijds- en onderwijs-programma’s), of als consulent (onderwijs). De functie van consulent is inhoudelijk zwaarder dan die van docent. Het werk kent twee belangrijke componenten; het coördineren van vraag en aanbod en bijdragen aan het ontwikkelen van het educatiebeleid. Van consulenten wordt daarnaast verwacht dat ze het educatieve veld kennen en kunnen netwerken. Het verschil met een docent is dat een consulent de projecten en onderwijsprogramma’s ontwikkelt, samenstelt, uitkiest en er educatief materiaal bij maakt

Er wordt van de docent verwacht dat deze zowel inhoudelijk als didactisch goed is onderlegd. Vaste dienstverbanden zijn steeds minder gebruikelijk. Er wordt vaak op opdrachtbasis gewerkt. Als zelfstandige krijg je bijvoorbeeld de opdracht voor het geven van een cursus of project. Deze constructie kan groeien: bijvoorbeeld eerst een basis, dan een vervolgcursus erbij of een herhalend project voor het onderwijs. 

De meeste docenten en consulenten hebben een docentenopleiding, of een kunstvakopleiding met een vorm van bijscholing of deskundigheidsbevordering.

Amateurverenigingen

Georganiseerde amateurkunst vind je overal. Harmonieën, zangkoren, toneelverenigingen, dansgroepen, schilder- en schrijfclubs, etc. De inhoud van het werk dat je als kunsteducator met en voor dit soort groepen doet, hangt af van hun behoefte. Veel verenigingen hebben een kleine organisatie. Als docent of begeleider moet je daarom ook goed zijn in organiseren, het werken met groepen, financiën (subsidies aanvragen), publiciteit, vraaggericht werken, het vinden van werklocaties en ruimtes voor optredens en exposities. Je bent voor een groot deel bezig met ondersteuning en kwaliteitsverbetering.

Educatieve afdelingen musea en podia

Steeds meer musea, theaters en concertzalen hebben een educatieafdeling. Dit wordt onder andere gestimuleerd door samenwerkingsverbanden tussen scholen en culturele instellingen. Ook het vak CKV in het voortgezet onderwijs heeft hier een grote impuls aan gegeven. Er worden educatieve rondleidingen, workshops en lesprogramma’s ontwikkeld. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld voorafgaand aan een voorstelling een workshop volgen en een toelichting krijgen bij wat ze gaan zien. Ook bestaan er projecten waarin verschillende musea samenwerkingsverbanden met elkaar aangaan.

Als afgestudeerd docent in een kunstvak kun je educatieve rondleidingen geven of workshops verzorgen voor schoolklassen of individuele bezoekers. Vaak doe je dit op freelance basis. Je kunt ook aan de slag op de educatieafdeling van een culturele instelling. Je verzorgt in dit geval educatieprogramma’s en hebt intensief contact met de scholen en cultuurcoördinatoren in zowel het po als vo.

Cultuurcoach
De cultuurcoach werkt veelal bij een culturele instelling en is vanuit deze instelling in het onderwijs aanwezig om partijen bij elkaar te brengen. De cultuurcoach brengt vragen van de school en aanbod vanuit het culturele veld samen en stimuleert deelname van kunst en cultuur voor de leerlingen in het onderwijs.

Brede school of BSO

In de buitenschoolse opvang worden vaak kunstenaars en kunstdocenten ingehuurd. Dat kan zowel gaan om het geven van cursussen als het geven van structurele opvang als kunstvakdocent en pedagogisch medewerker.

Eigen projecten of lespraktijk

Je kunt als kunsteducator ook voor jezelf beginnen. Bijvoorbeeld door een eigen lespraktijk op te zetten of aanbod te ontwikkelen dat geschikt is voor bijvoorbeeld een school of BSO. Check hieronder bij Tools het Stappenplan een eigen lespraktijk opzetten.