Arbeidsongeschiktheid verzekeren

Als zelfstandige betaal je geen premie voor de werknemersverzekeringen en daarom heb je geen recht op een uitkering bij ziekte/arbeidsongeschiktheid. Je bent dus niet verplicht* of automatisch verzekerd tegen het inkomstenverlies door ziekte. (Je zorgverzekering vergoed wel je zorgkosten, niet het verlies van inkomen.)
Een griep overbrug je gemakkelijk met wat spaargeld, maar wat als je je been breekt en enkele maanden uit de running bent? En wat doe je als je volledig arbeidsongeschikt raakt en nooit meer (volledig) kunt werken?

Bij het overwegen van een inkomensverzekering kijk je naar die drie verschillende periodes: Hoe vang ik een paar weken ziekte op? Hoe vang ik tot twee jaar ziekte op? En hoe vang ik ziekte op die langer dan twee jaar duurt of chronisch is?

*Er komt waarschijnlijk in 2024 een wetsvoorstel voor een verplichte AOV voor zelfstandigen. Dit wordt overwogen, omdat nu minder dan 20% van de ondernemers een verzekering heeft tegen inkomensverlies bij ziekte.

Een arbeidsongeschiktheidsverzekering kan je inkomensverlies opvangen bij ziekte in zowel de eerste twee jaar als daarna. De hoogte van de premie is afhankelijk van je leeftijd, hoeveel uren per week je werkt en je beroep. Daarnaast bepaal je zelf de ‘wachttijd’, ook wel de eigen-risico-termijn genoemd. Deze is meestal minimaal zes weken en maximaal twee jaar. Hoe langer de wachttijd, hoe lager de maandelijkse premie. De hoogte van de uitkering spreek je af met de verzekeringsmaatschappij. Daarnaast kun je zelf bepalen hoe lang je de uitkering zou willen ontvangen, uiterlijk tot je AOW-leeftijd. De AOV is dus altijd een verzekering op maat.

Je kunt de maandelijkse premie flink verlagen door te kiezen voor een lange wachttijd van twee jaar. Je bent dan in ieder geval verzekerd bij langdurige arbeidsongeschiktheid. Voor de eerste twee jaar kun je dan een andere regeling treffen, zoals sparen of je sluit je aan bij een solidair fonds. Het grootste financiële risico heb je dan gedekt.

Via je beroepsorganisatie
Beroepsorganisaties zoals belangenbehartigers en vakbonden bieden vaak ook arbeidsongeschiktheidsverzekeringen van verzekeringsmaatschappijen. Er is dan vaak sprake van een korting en collectieve voorwaarden. Informeer bij jouw beroepsorganisatie.

Vangnet
Soms weigert een verzekeringsmaatschappij een klant voor een reguliere AOV, omdat iemand bijvoorbeeld al chronisch ziek is. Is dat bij jou het geval? Dan kun je aanspraak maken op een vangnetverzekering bij de verzekeringsmaatschappij waar je op medische grond bent afgewezen. Dit geldt ook voor degenen die bijvoorbeeld vanwege een chronische ziekte alleen tegen een hele hoge premie in aanmerking komen voor een AOV. Voorwaarde is dat deze verzekering binnen 15 maanden na de start van de onderneming afgesloten wordt. De wachttijd van deze verzekering is 12 maanden en de maandelijkse uitkering is maximaal 70% van het minimumloon, gelijk aan het sociaal minimum.

Samen met een groep deelnemers, kun je een schenkkring vormen. Wanneer een groepslid arbeidsongeschikt wordt, schenkt elke deelnemer een vooraf afgesproken bedrag op de rekening van deze persoon. Hiermee kan deze in zijn dagelijks brood voorzien, vandaar de naam van het meest bekende solidaire fonds: het broodfonds. Al deze fondsen hanteren een maximale periode van uitkeren van twee jaar. Je kunt dit dus combineren met een AOV waarbij je een wachttijd afspreekt van twee jaar. Je kunt dit overwegen omdat de solidaire fondsen vaak een lager maandbedrag hanteren dan een reguliere AOV.

Broodfonds
Dit concept is gebaseerd op vertrouwen; iedere deelnemer moet worden voorgedragen en de groep mag niet groter zijn dan vijftig deelnemers. Elke deelnemer opent een eigen rekening waar maandelijks een vooraf afgesproken bedrag op gestort wordt. De maandelijkse inleg is gekoppeld aan de hoogte van de maandelijkse schenking. De wachttijd is, afhankelijk van het broodfonds waar je in deelneemt, meestal twee tot vier weken.

Nieuwe en vergelijkbare initiatieven
Naast het broodfonds bestaan er andere initiatieven, die op een vergelijkbare manier werken. Voorbeelden hiervan zijn het Ziektefonds, SamSam, Voorzieningenfonds en SharePeople. Bij SharePeople betaal je bijvoorbeeld een vast bedrag per maand voor de administratiekosten en daarnaast doneer je aan zieke deelnemers. Je doneert hooguit 8% van je inkomen - en is het percentage zieken op dat moment lager, dan betaal je minder (gemiddeld 2%). Deze initiatieven keren over het algemeen maximaal twee jaar uit en bieden dus geen inkomenszekerheid bij langdurige arbeidsongeschiktheid. Er zijn uitzonderingen – onderzoek hierbij goed wat de dekking en voorwaarden zijn.

Startende ondernemers die uit loondienst komen kunnen een vrijwillige verzekering afsluiten bij het UWV. Een belangrijke voorwaarde is dat de verzekering binnen één jaar na beëindiging van het dienstverband en binnen 13 weken na de start van de onderneming wordt afgesloten. Als startende ondernemer kun je kiezen uit de ziektewetverzekering en de WIA-verzekering. Voor de korte termijn, uitkering van maximaal 2 jaar, kies je de ziektewetuitkering. Voor de lange termijn, dus na 2 jaar ziekte, kies je de WIA. Je kunt niet voor de WIA kiezen zonder voor de ziektewetverzekering te kiezen, andersom is wel mogelijk.

Sparen
Je kunt natuurlijk altijd zelf geld opzij zetten, op bijvoorbeeld een zakelijke spaarrekening. Houd er wel rekening mee dat je vermogensbelasting moet betalen als je boven het zogenaamde heffingsvrij vermogen uitkomt (in 2023: €57.000).

Combinatie van werk in loondienst en werk als zelfstandige
Veel startende ondernemers kiezen bewust voor een combinatie waarbij zij ook nog werken in loondienst. Wanneer je een arbeidsovereenkomst hebt, ben je via je werkgever verplicht verzekerd tegen inkomensverlies. De uitkering die je maandelijks krijgt bij ziekte is minimaal 70% van je laatstverdiende loon. Wanneer dit lager is dan het sociaal minimum, kun je een toeslag aanvragen. Je kunt er ook een AOV bij nemen (voor je werk als zelfstandige) om deze uitkering te verhogen.