Stappenplan kunstenaarsinitiatief starten

Een bekende samenwerkingsvorm bij beeldende kunstenaars is het kunstenaarsinitiatief. Dit is vaak een stichting die aangesloten kunstenaars de gelegenheid biedt te exposeren, samen te werken in projecten en producties of op andere manieren naar buiten te treden. Bij het kunstenaarsinitiatief speelt autonomie een belangrijke rol en is er vaak sprake van een activistische insteek.

1. Bepaal het doel

Waarom wil je een samenwerking aangaan? Welk gezamenlijk doel wil je bereiken? In de praktijk start een kunstenaarsinitiatief vaak vanuit een bepaalde noodzaak: de behoefte aan een tentoonstellingsruimte of atelier. Er kan ook een inhoudelijke reden zijn, zoals een ideëel gedachtegoed. Voor partijen als gemeentes of projectontwikkelaars is een groep, een kunstenaarsinitiatief, een steviger gesprekspartner dan een individuele kunstenaar. Om een beeld te krijgen van de diversiteit van initiatieven in Amsterdam bekijk je de voorbeelden onderaan deze pagina. Daar linken we naar initiatieven zoals W139, Sexyland en De Ruimte.

Direct naar:

Expositieruimtes

Ateliers

2. Uit welke kunstenaars bestaat het initiatief?

Als je start met een aantal gelijkgestemden, denk dan ook meteen na over de ontwikkeling van de groepssamenstelling. Is het doel om met dezelfde vaste groep samen te blijven? Is er ook ruimte voor anderen, of voor gasten? Voor welke termijn maak je afspraken? Je hebt een klik met de mensen waar je mee start: aan welke eisen moeten nieuwe leden of gasten voldoen? Er kan een spanningsveld zijn tussen het groepsbelang en het belang van de individuele kunstenaar. Spreek dat zo veel mogelijk uit.

3. Inventariseer wat je nodig hebt

Bespreek met elkaar wat je nodig hebt en vergelijk de kosten tussen huren en kopen. Als je apparatuur van anderen gebruikt, leg dan goed vast wie de eigenaar is en wie verantwoordelijk is voor bijvoorbeeld het onderhoud en de verzekeringen.

4. Bepaal de ondernemingsvorm

De ondernemingsvorm heeft invloed op de bevoegdheden en aansprakelijkheid van de betrokkenen, te betalen belastingen en financieringsmogelijkheden. Je kunt ook als individuele zelfstandigen (een groep eenmanszaken) samenwerken, maar als je samen wilt investeren, of subsidie aan wilt vragen dan is het nuttig om een gezamenlijke ondernemingsvorm te kiezen. Kijk goed wat de voor- en nadelen zijn van de verschillende ondernemingsvormen.

De meeste kunstenaarsinitiatieven zijn een stichting. Het bestuur van een stichting draagt financiële en juridische eindverantwoordelijkheid. Bedenk wat je van een bestuur verwacht en zoek de bestuursleden met de juiste kennis. Let bij het opstellen van de statuten op dat je ze beknopt houdt en dat je niet te veel activiteiten uitsluit.

5. Maak een taakverdeling

Bepaal wat er moet gebeuren, wat je zelf kunt en wat je uitbesteedt. Denk aan taken als zakelijke leiding, boekhouding, publiciteit en productie. Spreek af wie waarvoor verantwoordelijk is en hoe besluiten genomen worden.

6. Regel de zakelijke kant

De zakelijke kant van je initiatief kan je zelf regelen en verhoogt je autonomie. Dat brengt ook risico’s met zich mee, dus overweeg om deze zaken uit te besteden. Houd rekening met de volgende aspecten:

  • Afspraken vastleggen: Zorg dat je duidelijke afspraken maakt met de leden en met alle partijen waarmee je zaken doet. Zet ook zoveel mogelijk op papier, eventueel in contractvorm.
  • Financiën regelen: Als het kunstenaarsinitiatief ook atelierruimte heeft, dan betalen de leden daar vaak een maandelijkse bijdrage voor. Andere inkomsten kunnen uit subsidies komen. Vaak gaat dat om lokale of regionale subsidies uit fondsen van grotere gemeentes. Het landelijke Mondriaanfonds heeft subsidies voor de programmering van kunstpodia: kleine kunstinitiatieven, collectieven en beeldende kunstorganisaties zonder collectie, gericht op de publieke presentatie van vernieuwende hedendaagse beeldende kunst.
  • Verzekeringen afsluiten: Zoek uit welke verzekeringen relevant zijn voor het kunstenaarsinitiatief en/of voor de individuele leden.

7. Treed naar buiten

Op basis van bovenstaande keuzes kun je formuleren wat je in artistiek en organisatorisch opzicht wilt bereiken, waarom, hoe je dat doet en met wie. Plaats het initiatief in het brede perspectief van je discipline en je omgeving. De manier waarop en mate waarin je het bestaan van het kunstenaarsinitiatief kenbaar maakt, hangt af van de doelstelling. Wil je naar buiten treden? Zorg er dan voor dat je op je website en sociale media accounts duidelijk maakt wat je doet en waar je voor staat.