Impact van kunst en cultuur

Het belang en de waarde van kunst en cultuur leg je uit door de impact ervan zichtbaar te maken. Dit doe je door de impact vanuit verschillende perspectieven te benaderen: alles wat gemaakt wordt heeft naast een persoonlijke waarde, ook een artistieke, economische en maatschappelijke of sociale waarde. Met behulp van deze perspectieven kun jij het belang en de waarde van jouw werk of vakgebied goed overbrengen en onderbouwen. Dit is arts advocacy in de praktijk.

Artistieke waarde

Ga je in gesprek over de kwaliteit van een werk, dan gaat het vaak over (zichtbaar of meetbaar) vakmanschap, de kunst/cultuurhistorische waarde én over de artistieke waarde. Aan die laatste zit natuurlijk een subjectieve kant: de een houdt meer van werk dat zich in een kleine niche bevindt, de ander van bekender, misschien commerciëler werk. Omschrijf wat het werk met jou doet. Je kunt ook objectieve observaties over stijl en vorm in je gesprek meenemen en de plek van het werk in het landschap duiden. Zo voorkom je dat je een vioolconcert van beginners bij de muziekschool op dezelfde manier beoordeelt als het werk van het Koninklijk Concertgebouw Orkest en kom je verder dan het uitwisselen van meningen over mooi of lelijk.

Bovendien kan een werk dat jou (of je gesprekspartner) niet prikkelt, wel impact hebben op een ander. Wees je er ook van bewust dat het individuele beoordelingsproces beïnvloed wordt door verwachtingen; het voorspelde kwaliteitsoordeel. Ook het eigen referentiekader, de eigen normen en waarden, (tijdelijke) behoeften en situationele factoren spelen een rol bij de persoonlijke beleving. Tel daarbij op dat kunst vaak refereert aan dat ‘ongrijpbare’ waar we geen woorden voor kunnen vinden. Dit is tevens een belangrijke kwaliteit van kunst: jouw kunstervaring is een persoonlijke reis en die beleving kun je nooit exact verwoorden.

Bijdrage aan het vakgebied
Naast het benoemen van de artistieke waarde van je eigen werk, mag je ook de bijdrage aan het vakgebied benoemen. Of je nou een professional, amateur of ergens daar tussenin bent: professionele kunstenaars zorgen voor een constante artistieke ontwikkeling van de eigen discipline en amateurkunstenaars halen daar inspiratie uit. Zij kunnen met hun werk de beroepssector weer inspireren. Niemand start als professional: een brede laag van amateurkunstenaars is ook essentieel voor de ontwikkeling van een vakgebied.

Direct naar:

Arts advocacy

Maatschappelijke en sociale waarde

Kunst en cultuur zijn van belang voor de samenleving, denk dan bijvoorbeeld aan de betekenis van creativiteit in het onderwijs, de gezondheidszorg en de bijdrage aan sociale cohesie. De maatschappelijke waarde zit ook in het bevorderen van een duurzame samenleving die de levenskwaliteit vergroot, het tegengaan van mechanismen van uitsluiting en het stimuleren van de participatie van burgers in sociale processen. Kortom, een beter functionerende samenleving.

Kunst heeft ook een bewezen impact op het individueel welzijn. Bij kunst maken, ook op amateurniveau, ervaar je bijvoorbeeld welzijnswaarde door de sociale cohesie en de eigen creatieve inbreng. Bij het beleven van professionele kunst ervaar je vooral de impact van het kunstwerk zelf: het kan je bijvoorbeeld raken, inspireren of inzicht geven. Onderzoek wat jouw werk of vakgebied teweeg brengt op dit vlak en gebruik eventueel onderzoeksresultaten om het belang van jouw werk/vakgebied te onderbouwen.

Andere sectoren maken een dergelijke redenering misschien niet, omdat zij vaker geen meerwaarde leveren aan de samenleving. Of dit niet kunnen onderbouwen met cijfers. Kunst en cultuur kunnen dit wel, dus benoem dit vooral.

Sociale waarde meten door onderzoek
De sociale waarde van kunst is regelmatig onderwerp van onderzoek. De welzijnswaarde, zowel mentaal als fysiek, wordt steeds bevestigd. Zo schreef de World Health Organization (WHO) in 2019, na analyse van meer dan 3.000 onderzoeken, dat kunst een grote invloed heeft op het voorkomen van ziekte, de promotie van een gezonde levensstijl en het managen en behandelen van ziekte. Zo toont onderzoek van de University College Londen (UCL) aan dat het regelmatig bezoeken van een museum zorgt voor minder kans op dementie. In de publicatie ‘Daag mij maar uit’ wordt uitgelegd hoe het kan dat nieuwe stimulansen waarbij verschillende zintuigen geprikkeld worden, gepaard gaande met beweging en veel plezier, voor kwetsbare ouderen zeer verrijkend zijn.

Economische waarde

De waarde van kunst krijgt een economische en zakelijke insteek als we het hebben over werkgelegenheid of als we bijvoorbeeld bezoekersaantallen, omzet, eigen inkomsten en verkoopprijzen gaan tellen. Deze geven een beeld van de vraag naar je dienst of product en wat men daarvoor wil betalen. Zet deze cijfers wel in het juiste perspectief, want economisch succes is mede-afhankelijk van de keuze of je commercieel of commerciëler kunt en wilt werken.

Bijvoorbeeld: een voorstelling met een toegankelijk en bekend verhaal én steracteurs trekt makkelijker bezoekers dan een voorstelling van een debuterende regisseur, met een nieuwe toneeltekst en acteurs in opleiding. De ene voorstelling heeft geen subsidie nodig, de ander wel. De een heeft misschien een grotere commerciële waarde en bereik, terwijl beiden op verschillende manieren een toegevoegde waarde kunnen leveren aan de sector door de inzet van vakmanschap en innovatie. Beiden kunnen evenveel impact hebben op een bezoeker, maar bevinden zich op andere plekken in het culturele landschap. Beiden zijn belangrijk voor het vakgebied. Dus net als bij de artistieke waarde geldt bij de economische waarde dat de plek in het landschap ertoe doet. Bovendien hoeft commercieel en artistiek relevant zijn, geen tegenstelling te zijn. Toegankelijkheid voor een grote groep kan wel een rol spelen bij de mate waarin iets commercieel succesvol is.

Jouw werk en je vakgebied hebben een economische waarde, groot of klein. Zoek gegevens op over je vakgebied, of plaats cijfers over je eigen werk in perspectief. Vergelijk ze eens met die van collega's of met andere projecten. Hierdoor kun je de waarde en groei van jouw werk en vakgebied duiden.

Effect op de economie
Kunst en cultuur hebben effect op de Nederlandse economie. De landelijke, culturele infrastructuur zorgt namelijk voor welvaart, toerisme en woongenot. Daarnaast wordt een cultureel bezoek vaker uitgebreid met een hapje en drankje, gebruik van het OV en winkelen. Hoeveel er uiteindelijk terugstroomt in de economie? Uit onderzoek (Boekmanstichting: ‘Cultuur doet ertoe’) blijkt dat je elke euro die wordt uitgegeven, aan bijvoorbeeld entree, kunt vermenigvuldigen met 2,5. Verder is het bekend dat, om tot innovatie te komen, ook in het bedrijfsleven, creatieve denkkracht nodig is. Hoewel dit lastiger meetbaar is, speelt de kunst- en cultuursector hier wel een rol in.

De creatieve industrie als geheel heeft een grote, meetbare economische waarde. Ook internationaal gezien. Hieronder vind je enkele belangrijke cijfers op een rij. Onderzoek ook wat de economische waarde is van jouw specifieke vakgebied als je hierover in gesprek wilt gaan.

  • In Nederland werken ongeveer 410.000 mensen in cultuur en media. De domeinen die daaronder vallen op volgorde van grote naar kleinere werkgelegenheid: reclame, media, letteren, architectuur en ontwerp, podiumkunst, onderwijs, audiovisueel, beeldende kunst, erfgoed, interdisciplinair en overig. Het aandeel van cultuur en media in de totale werkgelegenheid in Nederland is 4,3%. Ter vergelijking: in het Verenigd Koninkrijk is dat 6,2%, in Duitsland 3,5%, en in de Verenigde Staten 3,4%.
  • De toegevoegde waarde van cultuur en media in Nederland is 26,5 miljard euro. Dat is 3,4% van het bruto binnenlands product (bbp) en daarmee ongeveer even groot als het belang van toerisme.
    (Bron: Satellietrekening cultuur en media 2018, CBS 2021)

Onderbouwen

Het is handig om te weten waar je kwantitatieve gegevens kunt vinden over de kunst- en cultuursector. Zo kun je jouw persoonlijke verhaal overtuigender maken door het in een breder kader te plaatsen. Dan blijft je verhaal geen persoonlijke mening, maar weet je het ook met concrete punten te onderbouwen.

In de Cultuurmonitor van de Boekmanstichting vind je kwantitatieve gegevens en kwalitatieve en thematische analyses. De Kamer van Koophandel biedt statistische gegevens zoals het aantal medewerkers, zelfstandigen en instellingen in de verschillende beroepsgroepen, waaronder de branche ‘cultuur en sport’. Ook het CBS, gemeentes en verschillende landelijke beroepsverenigingen presenteren statistische gegevens.

Let bij het gebruik van statistische gegevens altijd goed op de context. Kijk bijvoorbeeld naar de schaal: heb je het over impact op het niveau van een buurt, stad, regio, nationaal of internationaal?

De Creatieve Coalitie