Auteursrecht
Je hebt in de kunsten altijd met auteursrecht te maken. Als je als zelfstandige iets hebt gemaakt (gecreëerd) dat een ander openbaar wil maken of bewerken dan kun je er geld mee verdienen. Als je auteursrechtelijk beschermd werk van iemand anders gebruikt, moet jij mogelijk betalen. Als je werknemer bent heeft je werkgever hier mee te maken. In auteursrechttermen is het dan een 'werk'.
Op deze pagina
Wat is auteursrecht?
Het auteursrecht is net als het octrooirecht, merkenrecht, modelrecht en de naburige rechten een onderdeel van het intellectueel eigendomsrecht. Op elke menselijke uiting die een vorm, een oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel heeft, kan auteursrecht rusten.
Het persoonlijkheidsrecht (het morele recht) beschermt de integriteit van een werk: dat is de immateriële kant van het auteursrecht. Het exploitatierecht is de materiële kant. Dit is het uitsluitend recht van de maker om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen (kopiëren, bewerken of in een andere vorm gieten: bijvoorbeeld verfilmen). Anderen hebben toestemming van de maker nodig.
Registratie van een werk
Auteursrecht ontstaat al door het creëren van een werk, maar om te bewijzen dat jij het gemaakt hebt, kan het handig zijn om je werk te registreren. Als je van plagiaat beschuldigd wordt, kan de datum van registratie doorslaggevend zijn. Je kunt je werk laten registreren in een akte bij de notaris of bij Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Een andere mogelijkheid is om het werk aangetekend naar jezelf op te sturen (bij ontvangst de envelop dichtlaten!) of om per e-mail aangetekend te versturen.
Overdracht of licentie
Overdracht van je auteursrecht is het meest verstrekkend: een ander krijgt of koopt de rechten die je eerst zelf had. Je kunt het recht van een ander om jouw werk te gebruiken ook regelen met een licentie (toestemming) aan die ander. Dan geef je in een overeenkomst aan voor welk doel, onder welke voorwaarden en voor welke periode jouw werk gebruikt mag worden door die andere persoon of organisatie. Jij blijft zelf de auteursrechthebbende, je leent je rechten tijdelijk uit of verhuurt ze. Bij succes kun je na afloop van de afgesproken periode opnieuw onderhandelen over de voorwaarden. Creative Commons licenties stellen makers in staat om hun auteursrechtelijk beschermd werk voor bepaalde vormen van hergebruik vrij te geven, zonder het auteursrecht op te geven.
Nieuw is de transparantieplicht. Deze houdt in dat een exploitant die contracten met een maker sluit, informatie aan de maker moet geven over de exploitatie, zoals de vormen van exploitatie, de inkomsten en de te betalen vergoeding.
Internationaal
In 1886 zijn bij de Berner conventie afspraken gemaakt over internationaal auteursrecht van kunst en letteren. Dit is inmiddels door 187 (anno 2019) landen ondertekend. Het uitgangspunt daarbij is dat de oorsprong van je auteursrecht ligt in het land waar je je werk voor het eerst hebt uitgegeven. Wil je je werk in het buitenland exploiteren, dan heb je te maken met de wet- en regelgeving die daar geldt, en mogelijk ook met andere afspraken en vergoedingen dan waar je in Nederland recht op zou hebben. Binnen de Europese Unie wordt gewerkt aan nieuwe regels om de verschillen, tussen het auteursrecht binnen de lidstaten, verder te verkleinen. Nederlandse auteursrechtenorganisaties hebben vaak contacten met zusterorganisaties in andere landen en kunnen je op weg helpen en informeren.
Sociaal culturele heffing
De zogenoemde ‘sociaal culturele heffing’ (SoCu-heffng) is een (vooral in Europa) gebruikelijke inhouding op je auteursrechtelijke vergoeding. Het ingehouden geld gaat naar sociale en culturele doelen, vaak via een zogenaamd ‘sociaal fonds’. Zo komen de gelden weer ten gunste van jou als rechthebbende, je creatieve prestaties en de belangen van de beroepsgroep. Buma/Stemra, Sena, Lira en Pictoright besteden deze heffing aan een sociaal fonds of andere voorzieningen.