Mijn kunstwerk is beschadigd

Wanneer je werk is beschadigd of verminkt, bijvoorbeeld wanneer het deels kapot is gemaakt of beklad, is dat geen inbreuk op je auteursrecht, maar wel op je persoonlijkheidsrechten. Verminking is zelfs een van de zwaarste inbreuken op je persoonlijkheidsrecht. Dat blijkt uit het feit dat je hier volgens de wet geen afstand van kunt doen. Zelfs als je je auteursrechten hebt overgedragen, kun je als maker nog steeds bezwaar maken tegen verminking van het werk. Er hoeft in dat geval ook geen afweging gemaakt te worden tussen jouw rechten en de belangen van degene die de verminking heeft veroorzaakt. Je staat juridisch gezien dus heel sterk. Zo kan van de eigenaar van een kunstwerk tot op zekere hoogte worden verwacht dat deze het kunstwerk goed onderhoudt.

Praktisch gezien kan het soms wat lastiger liggen. Soms is de schade bijvoorbeeld al heel groot of kost het veel geld en tijd om je werk in de oude staat terug te brengen. Het is daarom belangrijk om te bepalen wat je wilt bereiken. Is herstel nog mogelijk? Dan ligt het voor de hand om aan te bieden het werk te herstellen tegen een vergoeding. Als herstel onmogelijk is geworden, of als je het werk zelf liever niet meer herstelt, dan kun je als maker een schadevergoeding eisen.

Mijn kunstwerk is verplaatst

De omgeving van je werk kan een belangrijke rol spelen in de betekenis of ervaring van het werk. Sommige kunstwerken worden speciaal gemaakt voor een specifieke plek, of voor een specifieke context. Verplaatsing van je werk naar een andere omgeving kan in zulke gevallen gelden als ‘aantasting’, en is mogelijk een inbreuk op je persoonlijkheidsrechten. Als je je daartegen wilt verzetten, is het belangrijk goed te onderbouwen op welke wijze de aanpassing in de omgeving heeft geleid tot aantasting van (de uitstraling) van het kunstwerk.

Mijn kunstwerk is verwijderd

Wordt je werk verwijderd en bijvoorbeeld op een ontoegankelijke plek opgeslagen, dan is dat natuurlijk heel frustrerend. Terwijl verplaatsing van je werk soms een schending van je persoonlijkheidsrechten kan zijn, is verwijdering dit in principe niet. Toch kun je er onder bepaalde omstandigheden wel tegen in verweer komen. Het gaat in deze gevallen vaak om een belangenafweging. De gemeente, of een andere opdrachtgever of eigenaar moet wel een gegronde reden hebben om je werk weg te halen. Bovendien moeten ook jouw belangen als kunstenaar bij deze afweging in acht worden genomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het bieden van de gelegenheid om het werk (in de oorspronkelijke omgeving) te documenteren, of om te overleggen over een nieuwe goede plek voor het werk.

Mijn kunstwerk is vernietigd

De vernietiging van je werk, waar je als maker hoe dan ook een band mee hebt, kan heel ingrijpend zijn. In sommige gevallen is dit ook onrechtmatig, bijvoorbeeld wanneer er geen goede reden was voor de vernietiging. Als deze reden er wel is, kan het helaas geoorloofd zijn een werk te vernietigen. Daar staat dan wel iets tegenover. Je moet bijvoorbeeld als kunstenaar in staat worden gesteld om het werk te documenteren, en de eigenaar moet een goede afweging hebben gemaakt tussen de rechten van de maker en het belang van de vernietiging. Als een gemeente of andere eigenaar contact met je opneemt over de sloop van je werk, ga dan dus vooral in overleg over de redenen voor de sloop en kijk of er een andere mogelijke oplossing te vinden is. Als aan bovenstaande voorwaarden is voldaan, dan kan er in principe correct gehandeld zijn.

Het ligt daarentegen anders als je het werk niet hebt kunnen documenteren, of als vernietiging makkelijk voorkomen had kunnen worden of de sloop buitenproportionele schade toebrengt aan jouw reputatie. In die gevallen kan het vernietigen van je werk onrechtmatig zijn.

Wat zijn persoonlijkheidsrechten?

In de vragen hiervoor ging het om het ongevraagd afbeelden van openbare kunst. Maar er kan ook fysiek van alles met een kunstwerk gebeuren. Pictoright krijgt veel vragen over slecht onderhoud, beschadiging, of zelfs sloop van kunstwerken. Dergelijke gevallen zijn vaak geen inbreuk op het auteursrecht, maar kunnen wel een inbreuk zijn op de persoonlijkheidsrechten van de maker of als onrechtmatig worden aangemerkt. Persoonlijkheidsrechten gaan niet over de financiële kant van het makerschap, maar over de morele aspecten ervan. Ze beschermen de persoonlijke band tussen de maker en zijn werk. Zo heb je bijvoorbeeld het recht je te verzetten tegen de verminking van je werk en in sommige gevallen ook tegen wijziging ervan.