Binnenschoolse kunsteducatie
Leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs komen via de kunstvakken op verschillende manieren in aanraking met kunst en cultuur. Binnen het onderwijs noemen we dit ook wel cultuureducatie of cultuuronderwijs. Cultuuronderwijs is het algemeen vormend onderwijs in kunst, erfgoed en media.
Op deze pagina
Kunstvakken
Kunsteducatie omvat de kunstvakken beeldende vorming, muziek, theater, dans, film, literatuur, poëzie en architectuur. Hierbij gaat het niet alleen om het aanbieden van de kunstvormen in traditionele vorm, maar ook over het zoeken naar cross-overs tussen disciplines en toegepaste vormen, zoals design, mode, mediakunst.
Vormen van kunstbeoefening
Voor de binnenschoolse kunsteducatie is een combinatie van drie vormen van kunstbeoefening ideaal: actief, receptief en reflectief. Oftewel kunst maken, meemaken en er betekenis aan geven.
- Actief: zelf een kunstdiscipline beoefenen en het doorlopen van een creatief proces. Zoals musiceren, schrijven, dansen en/of filmen.
- Receptief: leren door kunstbezoeken te ervaren, zoals een concert-, bioscooop- en/of muziektheaterbezoek. Verdieping wordt bereikt door kennis van begrippen en termen, het herkennen van stijlen en stromingen en het begrijpen van context.
- Reflectief: het nabespreken en nadenken over de betekenis van kunst bij actieve of receptieve kunstbeoefening. Dit kan betrekking hebben op de eigen kunstervaring of werk/kunst van anderen.
Primair onderwijs
Cultuureducatie is een verplicht onderdeel in het primair onderwijs. Scholen mogen wel zelf de doelen vaststellen en vorm en inhoud geven aan hun cultuuronderwijs. Vaak is er een leerkracht opgeleid tot ICC’-er, Interne Cultuur Coördinator. Deze heeft de verantwoordelijkheid het cultuurbeleidsplan voor de school te ontwerpen, maken en uitzetten in samenwerking met het team van de school of samen met cultuuraanbieders in de omgeving van de school. Zij bepalen samen hoe het aanbod voor cultuuronderwijs het best kan aansluiten op de onderwijskundige visie van de school en op de kerndoelen voor kunst en cultuur van het SLO (Stichting Leerplanontwikkeling). In plaats van korte, eenmalige projecten ontwikkelen scholen steeds meer een gedegen leerlijn cultuuronderwijs, om die reden is een geschoolde ICC’-er in het team van leerkrachten van grote (meer)waarde.
Er is een cursus voor ICC-ers die bedoeld is voor leerkrachten in het basisonderwijs en medewerkers van kunsteducatieve instellingen, gericht op het ontwikkelen van cultuurbeleid binnen de school. Daarnaast zijn er cultuurcoaches, dit zijn kunstvakdocenten die een brug vormen tussen scholen en culturele instellingen.
Externe aanbieders cultuuronderwijs
Bij de uitvoering van het cultuuronderwijs en de leerlijn werken scholen samen met cultuuraanbieders en bemiddelaars. Er zijn tientallen instellingen die leerkrachten ondersteunen en bemiddelen bij het aanbod van schoolconcerten, educatieve tentoonstellingen, dans- en theatervoorstellingen, video- en filmproducties, zoals in Amsterdam Mocca en Sep. Ze maken een selectie op basis van onderwijskundige en artistieke criteria. Scholen krijgen een overzichtelijk aanbod en laten de boeking verzorgen of gaan een intensievere samenwerking aan om het cultuurbeleid in de school te verduurzamen. De culturele instelling verzorgt 'kunstmenu’s' die de leerlingen over de hele schooltijd een gevarieerd pakket van kunstontmoetingen bieden. Scholen weten zelf ook steeds beter wat zij leerlingen willen meegeven aan culturele bagage, waardoor zij met een duidelijke vraag bij de culturele instelling aankloppen.
Voortgezet onderwijs
Ook het voortgezet onderwijs besteedt aandacht aan kunst en cultuur via de vakken CKV en Kunst Algemeen (KUA). Op veel scholen worden de kunstvakken als aparte vakken aangeboden in de eerste twee jaar, zoals de vakken beeldende vorming en muziek. Of er ook andere kunstvakken zoals theater, dans, film worden aangeboden, is per school verschillend.
Cultuurprofielscholen profileren zich als onderwijsinstellingen met veel aandacht voor kunst en cultuur. Hiermee trekken zij toptalenten en kinderen met een buitengewone interesse voor kunst aan. Deze kinderen krijgen hier uitgebreid les in verschillende kunstdisciplines die ook aansluiten op de andere vakken. Ook zijn er veel buitenschoolse activiteiten.
Cultuurcoaches van culturele instellingen zijn vaak in de scholen aanwezig om hen te inspireren en mee te denken over het cultuurbeleid van de school. De cultuurcoach werkt veelal bij een culturele instelling en is vanuit deze instelling in het onderwijs aanwezig om partijen bij elkaar te brengen. Culturele instellingen hebben standaard veel aanbod voor het VO.
Beroepskunstenaars in de klas
Beroepskunstenaars in de klas (BIK) is een eenjarige post-hbo-opleiding bedoeld voor kunstenaars die naast hun beroepspraktijk kunsteducatieve projecten op scholen willen aanbieden. Kunstenaars kunnen na deze opleiding zonder docentendiploma projectmatig werken in het primair onderwijs.